İlkyardımda Doğru Bilinen Yanlışlar
Hasta ve yaralılar için sağlık ekipleri gelene kadar yapılan ilkyardım, yanlış uygulandığında önemli sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor. Günümüzde yardım etme iç güdüsüyle olay yerinde hasta ve yaralıya bilinçsizce yapılan uygulamaların çoğu hastanın hayati durumunu olumsuz yönde etkilediğini belirten Anadolu Sağlık Merkezi Acil Tıp Uzmanı Dr. Yeşim Erçetin Özgürel, “Her yıl sakat kalmalar ve ölümlerin büyük bir bölümü bilinçsizce yapılan ilkyardım müdahalelerinden kaynaklanıyor, ilkyardımın son yardım olmaması için hasta ya da yaralıya doğru uygulamalar yapılması gerekiyor“ şeklinde konuştu.
Günümüzde bayılan kişiye tokat atmak, çalışan kalbe kalp masajı yapmak, zehirlenen hastayı kusturmak, nefes borusu tıkanan birinin sırtına vurmak gibi yöntemlerle yapılan birçok ilkyardım uygulaması doğru olarak biliniyor. Olay yerinde telaş ve panik halinde yardım etme iç güdüsüyle yapılan ilkyardım uygulamalarının hastaların iyileşme sürecini uzatarak kalıcı hastalıklara sebep olabildiğini belirten Anadolu Sağlık Merkezi Acil Tıp Uzmanı Dr. Yeşim Erçetin Özgürel, ilkyardım uygulamaları ile ilgili doğru bilinen yanlışları sıraladı.
Bayılan kişiye tokat atılır
YANLIŞ! Bayılma durumunda, bayılan kişiye tokat atmak yanlış bir uygulamadır. Kısa süreli bilinç kaybının sebebi kan basıncındaki düşüş, havasızlık, büyük üzüntü duyma, aşırı sevinme ve açlık olabilir. Bu yüzden baygın durumdaki hastanın ilk olarak nabzı ve solunumu kontrol edilmeli. Nabız ve solunum düzenli ise hasta sırt üstü yatırılıp ayakları yükseltilir ve hareketsiz bir şekilde yatması sağlanır. Sonrasında ise baygın kişinin kıyafetleri gevşetilerek, kalabalık ve kapalı bir yerde duruyorsa sakin ve açık bir alana alınmalı. Açık alanda hasta hâlâ kendine gelmezse sağlık ekiplerine haber verilerek hastaneye yetiştirilmesi sağlanmalı.
Epilepsi nöbeti geçiren hastaya soğan koklatılır
YANLIŞ! Nöbet geçiren epilepsi hastaları kasılmalar ile kendilerine zarar verebilirler, bu yüzden önceliğiniz hastanın etrafındaki tehlikeli cisimleri uzaklaştırmak olmalı. Çünkü hasta bu cisimlere çarparak yaralanabilir. Dişlerinin arasına mendil ya da bez parçası konularak hastanın dilini ısırması engellenebilir. Kendi elimizle ağzını açmaya çalışılmamalı. Baygınlık ve nöbet geçiren kişilere kesinlikle soğan ve kolonya koklatılmamalı. Koklattığınız soğan ya da kolonya, hastanın nefes almasına engel olabilir. Genellikle epilepsi nöbetleri birkaç dakika içinde durur. Bu yüzden böyle bir durumla karşılaştığınızda beklemeli ve sağlık ekiplerine haber vermelisiniz.
Zehirlenmeler sonrası hastanın kusturulması gerekir
YANLIŞ! Midedeki zehirli maddenin kusturularak çıkartılmaya çalışılması hastaya daha büyük zararlar verebileceği için sindirim yoluyla zehirlenmelerdeki en temel ilk yardım yöntemi olan; ağzı suyla çalkalama işlemi yapılmalı. Zehirli madde ele temas etmişse el, sabunlu suyla yıkanmalı ve zehirlenen kişi kesinlikle kusturulmaya çalışılmamalı. Özellikle çamaşır suyu, tuz ruhu gibi yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmamalı. Kusturulma anında yakıcı madde yemek ve soluk borusuna zarar verir, hastanın durumu daha da kötüleşir. Hızlıca tıbbi yardım istenmeli.
Nefes borusunda kısmi tıkanma olan birinin sırtına vurulmalı
YANLIŞ! Nefes almakta güçlük çeken ve kısmi tıkanma yaşayan birine hiçbir şekilde müdahale edilmemesi ve öksürmeye teşvik edilmesi gerekir. Ve tabii sırta vurmak isteyenleri de engellemeyi unutmamak lazım. Eğer öksürük yoksa kazazedeyi bir elle göğsünden destekleyin ve öne eğin.
Yanıklara diş macunu, salça, yumurta ve yoğurt sürülmeli
YANLIŞ! Öncelikle diş macunu tıbbi bir ürün değildir, kullanım amacı dışında kullanılmasını önermek doğru olmayacaktır. Isı ile oluşan yanıklarda kişi halen yanıyorsa, paniğe engel olunur, koşması engellenir. Hasta ya da yaralı, ıslak battaniye vb. ile sarılır ya da yuvarlanması sağlanarak yanma durdurulmaya çalışılır. Kimyasal yanıklarda, yanan bölgedeki giysiler çıkarılarak, kimyasal maddenin deriyle teması kesilir. Yanan bölge bol, tazyiksiz akan suyla, en az 20-25 dakika yıkanır. Elektrik yanıklarında olabildiğince soğukkanlı ve sakin olunur. Hasta ya da yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilir. Sıcak çarpmasında hasta serin ve havadar bir yere alınır. Hastanın giysileri çıkarılır.
Donan kişi buz ya da karla ovulur
YANLIŞ! Filmlerde geçen klişe bir ilkyardım hatasıdır. Donma durumunda, hasta ılık bir ortama alınarak sakinleştirilir, kesin istirahate alınır ve hareket ettirilmez. Kuru giysiler giydirilir. Sıcak içecekler verilir. Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü örtülür. Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır. El ve ayak doğal pozisyonda tutulur. Isınma işleminden sonra halen hissizlik varsa bezle bandaj yapılır. El ve ayaklar yukarı kaldırılır ve tıbbi yardım istenir.
Her boğulma durumunda kalp masajı yapılmalı
YANLIŞ! Boğulmalar, yoğun dumana maruz kalma ya da suda fazlasıyla karşılaşılan tehlikeli durumlardır. Suda gerçekleşen boğulmalarda, solunum yollarına su kaçması ile spazm oluşur ve vücut solunum yollarını kapatır. Boğulan kişi sudan çıkarıldığında, vücuttaki su boşaltılsın diye uğraşılmamalı. İlk olarak nabız, kalp atışları ve solunumu kontrol edilir. Problem olduğunda solunum ve kalp masajı uygulanır. Yalnız bu uygulama kesinlikle eğitim almış kişilerce yapılmalı. Aksi takdirde kişi hayatını kaybedebilir. Duman boğulmalarında da kişi açık havaya çıkarılır ve solunum güçlüğü varsa ağızdan ağza suni solunum yapılır.
Burun kanaması olan kişin sırt üstü yatırılmalı
YANLIŞ! Burun kanamalarında hastanın başını arkaya doğru yatırmak yerine; hasta, başı hafifçe öne eğik olacak şekilde oturtulur. Burun kanatları sıkılarak 5-10 dakika baskı uygulanır. Burun kanadı üzerine, kanayan taraftan buz koyulabilir.
Böcek veya yılan sokmalarında yaralı bölgeyi kesmek, emmek veya bağlamak gerekir
YANLIŞ! Eğer böyle yapılırsa zehir, müdahale eden kişiye geçebilir. Yaralı bölge bol su ve sabunla yıkanmalıdır. Bölge, kalp seviyesinin altında tutulur ve bölgeye soğuk uygulama yapılır.
Göze herhangi bir cisim batmışsa çıkarmaya çalışmalıyız
YANLIŞ! Çünkü cismin gözün içine daha çok girmesine sebep olabiliriz. Bunun yerine cismi sabitleyip, gözler birlikte hareket ettiğinden sağlam gözü de kapatarak doktora başvurulmalı.
En çok yapılan yanlış ilkyardım uygulaması, solunumu olan kişiye kalp masajı yapılmasıdır. Kazazedenin kalbinin atıp atmadığı kontrol edilmeden hemen kalp masajına başlanmamalı. Normal solunumu olan kişiye kalp masajı yapılması durumunda çalışan kalp durur.
